فضائل حضرت حمزه (علیه‌السلام) با تکیه بر شأن نزول آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی

چکیده

حضرت حمزه (علیه‌السلام) عموی بزرگوار رسول اکرم (صلی‌الله علیه وآله) معروف به «اسدالله» است. یکی از راه‌های شناخت ویژگی­ها و فضائل اصحاب رسول خدا، توجه و بررسی آیاتی است که درباره آن‌ها نازل شده است. در شأن نزول برخی از آیات قرآن نام افرادی ازجمله حضرت حمزه (علیه‌السلام) ذکر شده است. با بررسی محتوای این آیات می­توان به ویژگی­ها و فضائل حضرت حمزه دست یافت. در این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی است، با بررسی حدود بیست آیه که در شأن نزول آن‌ها، نام حضرت حمزه آمده است، شانزده ویژگی و فضیلت برای آن بزرگوار بیان شده است. «ایمان»، «تقوی»، «شهید»، «شایستگی سرپرستی مسجدالحرام»، «طهارت قلب از حقد و کینه»، «وفای به عهد»، «مدافع سرسخت رسول خدا»، «استواری درراه حق»، «مجاهدت»، «ولی خدا»، «صداقت و راست‌گویی» و «نورانیت چهره در قیامت» ازجمله فضائلی است که با بررسی آیات قرآن برای آن حضرت اثبات شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم
  2. نهج البلاغه
  3. آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1415 ه.ق.
  4. ابن ‌حبیب، کتاب المُحَبَّر، چاپ ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد، دکن، ۱۳۶۱، چاپ افست بیروت.
  5. ابن ‌حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، چاپ خورشید احمد فارق، بیروت ۱۴۰۵.
  6. ابن سیده، علی بن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1421 ق.
  7. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دارصار، بیروت، 1414 ق.
  8. ابن‏ابى‏حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم (ابن ابى حاتم)، مکتبة نزار مصطفى الباز، ریاض، 1419.
  9. ابن‌اسحاق، کتاب السیر و المغازی، چاپ سهیل زکار، دارالفکر، ۱۳۹۸ق.
  10. ابن‌عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲ق.
  11. ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1419 ق.
  12. ابن‌کلبی، جمهرة‌النسب، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷ق.
  13. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1421ق.
  14. بابایی، علی اکبر، ودیگران...، روش شناسی تفسیر قرآن، انتشارات سمت، 1397ش.
  15. بحرانى، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، موسسة البعثة، قسم الدراسات الاسلامیة، قم، 1415 ق.
  16. ثعلبى، احمد بن محمد، الکشف و البیان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1422 ق.
  17. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، مصحح: عطار احمد عبدالغفور، دارالعلم الملائین، بیروت، 1376ق.
  18. حسکانى، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، وزارة الثقافة والارشاد الاسلامی، مؤسسة الطبع و النشر، 1411 ق.
  19. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوى و ادبى قرآن، مترجم: خسروی حسینی، غلامرضا، مرتضوى، تهران، 1369 ش.
  20. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دار الشامیة، بیروت، 1412 ق.
  21. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى (ره)، قم، 1404 ق.
  22. شوکانى، محمد، فتح القدیر، دار ابن کثیر، دمشق، 1414 ق.
  23. صاوى، احمد بن محمد، حاشیة الصاوی على تفسیر الجلالین، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1427 ق.
  24. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ 2، 1390 ق.
  25. طباطبایى، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1374 ش.
  26. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران، چاپ: 3، 1372ش.
  27. طریحى، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، مرتضوى، تهران، چاپ سوم، 1375 ش.
  28. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1415ق.
  29. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ دوم، مؤسسه دارالهجرة، قم، 1414ق.
  30. قرشى بنابى، على‏اکبر، تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر، تهران، چاپ: 2، 1375 ش.
  31. قرشى بنابى، على‏اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ: 6، 1371 ش.
  32. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ناصر خسرو، تهران، 1364 ش.
  33. قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. سازمان چاپ و انتشارات، تهران، 1368 ش.
  34. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، دار الکتاب، قم، چاپ: 3، 1363 ش.
  35. قونوى، اسماعیل بن محمد، حاشیة القونوى على تفسیر الامام البیضاوى و معه حاشیة ابن التمجید، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1422 ق.
  36. کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله، زبدة التفاسیر، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، 1423 ق.
  37. کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، کتابفروشى اسلامیه، تهران، 1336ش.
  38. کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، مؤسسة الطبع و النشر، تهران، 1410 ق.
  39. محقق، محمدباقر، نمونه بینات در شأن نزول آیات، اسلامى، تهران، چاپ: 4، 1361ش.
  40. مدنی، سید علیخان، الطراز الأول، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، مشهد مقدس، 1384ش.
  41. مرعشی، شهاب الدین، موسوعة الامامة فی نصوص اهل السنة، کتابخانه آیت اله مرعشی نجفی، 1385ش.
  42. معرّی، ابوالعلاء، رسالة‌الغفران، چاپ بنت الشاطی، قاهره، ۱۹۵۰م.
  43. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ: 10، 1371 ش.
  44. مکارم شیرازى، ناصر، شان نزول آیات قرآن، مدرسة الامام علی بن أبی طالب (علیه‌السلام)، قم، 1385 ش.
  45. میبدى، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، چاپ: 5، 1371 ش.
  46. واحدى، على بن احمد، اسباب نزول القرآن (واحدى)، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، 1411 ق.
  47. واقدی، محمدبن عمر، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶م.