حمزه بن عبدالمطلب در نگاه بلاذری با تکیه بر کتاب انساب الاشراف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس جامعة المصطفی (ص) العالمیه، بنت‌الهدی

چکیده

حمزه عموی پیامبر (صلی‌الله علیه وآله)، بعد از حضرت ابوطالب از بزرگ‌ترین حامیان ایشان بوده؛ در منابع کهن تاریخی، نقش حمزه را مؤثر در دوره‌ی بعثت یادکرده‌اند. بامطالعه و بررسی منابع تاریخی می‌توان به جایگاه افراد و اشخاص در نزد نویسنده و یا میزان اثرپذیری از شرایط جامعه و حکومت را کشف کرد. در این نوشتار سعی می‌شود به رویکرد بلاذری نسبت به گزارش‌های مربوط به حمزه پرداخته شود. کتاب انساب الاشراف ازجمله کتب ارزشمند سده سوم هجری می‌باشد؛ علی‌رغم نامش تنها نسب نامه نیست بلکه نسب‌شناسی در برابر اطلاعات گران‌بهای تاریخی آن، حجم اندکی را شامل می‌شود. در بخش نسب بنی‌هاشم به شخصیت حمزه پرداخته است. تلاش این نوشتار بر این است که شخصیت حمزه را از دیدگاه بلاذری با تکیه بر انساب الاشراف در دو بخش مکه (اسلام آوردن، فضایل) و مدینه (بدر، احد، شهادت و...) بررسی کند. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی با رویکرد تاریخی می‌باشد. دستاورد تحقیق بررسی دیدگاه راویان در صدر اسلام و همچنین موضع نویسنده باوجود شرایط و بستر زمانی آن دوران، نسبت به شخصیت حمزه در چه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن
  2. ابن الندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ترجمه و تحقیق تجددمحمد رضا، بی‌تا، بی‌جا، بی‌نا.
  3. البلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، جمل من انساب الاشراف، حققه و قدم له الاستاذ الدکتور سهیل زکار و دکتر ریاض زرکلی، بإشراف مکتب البحوث و الدراسات فی دارالفکر، للطباعه و النشر والتوزیع، 1417.
  4. البلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، فتوح البلدان، نسخه الاستاذ الشنقیطی المحفوظه بدار الکتب المصریه، التعلیق رضوان محمد رضوان، دارالکتب العلمیه، بیروت لبنان، 1412.
  5. حموی، یاقوت بن عبدالله، المعجم الادباء، دارالغرب الاسلامی، بیروت لبنان، 1993.
  6. دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر حداد عادل غلامعلی، جلد 3، بنیاد دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1386.
  7. دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد 12، ناشر مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران 1383.
  8. الذهبی، شمس الدین محمدبن احمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، موسسه الرساله، بیروت، 1413.
  9. رفعت، محسن و محمدکاظم رحمان ستایش، روایات عاشورایی انساب الاشراف بلاذری در میزان نقد و بررسی، حدیث پژوهی، شماره 17، بهار و تابستان 1396.
  1. الصفدی، صلاح‌الدین خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات،  تحقیق و اعتنا احمد الارنأووط-ترکی مصطفی، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت لبنان، 2000.