کارشناسی ارشد تاریخ تمدن اسلامی مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره وتمدن اسلامی (جامعة المصطفی العالمیه).
چکیده
منطق، میزانی است برای سنجش درستی و نادرستی گزاره‌ها و نظریات علمی عقلی و نقلی ازجمله تاریخ و سیره و حدیث. منطق انواع تاریخ‌نگاری اسلامی نیز بر اساس عناصر منطقی چون متواترات، مسلمات، مشهورات و... شکل گرفته که از آن میان عنصر مشهورات کاربرد بسیاری در آن داشته است. در پژوهش حاضر که با روش تحلیلی-توصیفی نگاشته شده، پس از آشنایی با مفهوم مشهورات در علوم مختلف، برخی از گزارش‌های حدیثی- تاریخی مهم را ازلحاظ قیاس منطقی ارائه می‌دهیم تا هم صحت آن قضایای تاریخی و هم چگونگی کاربرد مشهورات را در آن به شکل علمی بسنجیم و در پی این هدف هستیم تا چیستی و چرایی عنصر مشهورات را در تاریخ‌نگاری اسلامی و سیره و حدیث مورد ارزیابی کاربردی قرار دهیم. حاصل این پژوهش حاکی از آن است که در تاریخ‌نگاری اسلامی، مورخان و اهل حدیث قضایا و گزارش‌های تاریخی خود را دانسته و نادانسته بر اساس مشهورات نوشته و به‌کاربرده‌اند؛ گاه به‌درستی و گاهی به‌غلط که نادرستی‌ها معمولاً نتیجه‌ی سوگیری‌های مذهبی نویسندگان بوده است.
ابن أثیر، عزالدین أبو الحسن على بن محمد الجزرى (م 630)، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، 1409/1989.
ابن العدیم، کمال الدین عمر بن احمد بن ابى جراده؛ بغیة الطلب فى تاریخ حلب؛ . دار الفکر، بیروت، بى تا
ابن خلدون، عبدالرحمن بن خلدون (م 808)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، چ هشتم، 1375ش.
ــــ العبر و دیوان المبتدا و الخبرفی ایام العرب و البربر مقدمه ابن خلدون یا تاریخ ابن خلدون، به کوشش سهیل زکار و خلیل شحاده، بیروت، الناشر: دارالفکر،1421 ه ق.
ابن‌سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله؛ دانشنامه علائی، برگزیده رساله منطق؛ ابوعلی سینا. با مقدمه و حواشی و تصحیح. محمد معین و محمد مشکوه، تهران؛ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛ همدان، دانشگاه بوعلی سینا.1383.ه.ش.
ــــ؛ النجاه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1397.
ابن ملکا ابوالبرکات بغدادی، هبه الله بن علی؛ المعتبر فی الحکمه، انتشارات دانشگاه اصفهان 1415 ه ق. نیز در حیدرآباد هند، بیتا.
تهانوی، محمدعلی، کشّاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛مکتبه لبنان ناشرون.الطبعه الاولی 1996م.
ثقفى، ابواسحاق ابراهیم بن محمد کوفى (م 283)، الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمه عزیز الله عطاردى، انتشارات عطارد، 1373ش.
جوزجانی، منهاج سراج (م بعد 658)، طبقات ناصرى تاریخ ایران و اسلام، تحقیق عبدالحى حبیبى، تهران، دنیاى کتاب، 1363.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهرالنضید، قم، نشر بیدار، چاپ پنجم 1370 ش.
خانجانى، قاسم ، روش پژوهشى شیخ مفید در تاریخ؛ مجله پژوهش و حوزه سال چهارم شماره اول ودوم بهار و تابستان شماره 1382. مسلسل 13-14.
خواجه، طوسی، نصیر الدین؛ اساس الإقتباس؛ دفتر چاپ وانتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران 1383ه.ش.
سجادی، جعفر، فرهنگ علوم عقلی شامل اصطلاحات فلسفی، کلامی، منطقی، نشر کومش، 1372ه.ش.
شیخ بهائی؛ الرعایه فی علم الدریه. چاپ و نشر اسماعیلیان 1410 ق.1368ه.ش.
صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازى؛ منطق نوین، مشتمل بر اللمعات المشرقیة فی الفنون المنطقیة، با ترجمه و شرح دکتر عبدالمحسن مشکوةالدینى، انتشارات آگاه، تهران، چاپ اول 1362ش.
مجتهد خراسانی، محمود و شهابی، محمود؛ رهبر خرد (منطق)، قم، نشر عصمت، 1390 ش.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول؛ محقق / مصحح: رسولى محلاتى، هاشم. ناشر: دار الکتب الإسلامیة. تهران. 1404 ق. چاپ: دوم
محسنی، محمدآصف، بحوث فی علم رجال، قم، مرکز المصطفی (ص) العالمی للترجمة و النشر، 1389 ش.
مسعودی، علی بن حسین، التنبیهوالإشراف؛ دار و مکتبه الهلال.2000م.1421ق.
مظفر، محمدرضا؛ اصول الفقه، ناشر: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نوبت چاپ - چهارم شهریور 1370 ش.
ــــ؛ المنطق؛ انتشارات اسماعیلیان، قم 1422ه.ق چاپ دهم.
مقریزى، تقى الدین أحمد بن على (م 845)، إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسى، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الأولى، 1420/1999.
)