مقایسه تطبیقی جنبش انقلاب اسلامی ایران و حزب الدعوه عراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ معاصر جهان اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم النبیین

چکیده

انقلاب اسلامی ایران و حزب دعوت اسلامی عراق دو حرکت سیاسی-اسلامی تاثیرگذار بشمار می روند که از سوی علمای قم و نجف بنیانگذاری شده و تقریبا به ‌صورت همزمان نیز شکل گرفتند. هر جریان تأثیرگذار اجتماعی دارای اصول و اهدافی است و فرایندهایی را نیز می‌پیماید و احیاناً به موفقیت‌ها دست می یابد و از ناکامی‌هایی رنج می برد. حال مسئله ‌این است که جریان‌های مذکور بر اساس کدام اصول و اهداف دست به مبارزه زده اند؛ چه مراحلی را پیموده و چه موفقیت‌ها و ناکامی‌هایی داشته و چرا داشته اند؟ ازاین رو این پرسش شکل گرفت که: مبانی، اهداف، فرایند و دستاوردهای انقلاب اسلامی و حزب الدعوه اسلامی چگونه بوده است؟ در این پژوهش مسئله‌ی مذکور با روش اسنادی و کتابخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. فرضیه تحقیق این است که جریان‌های مذکور دارای مبانی و اهدافی عمدتاً مشترک و یکسان می‌باشند؛  هرچند فرایند و دستاوردهای عمدتاً مختلفی داشته اند. بر مبنای پژوهش صورت گرفته این یافته‌ها بدست آمد که هر دو جریان مذکور بر مبانی حاکمیت مطلقه الهی، خلافت الهی انسان، جامعیت و رهایی بخشی آموزه‌های اسلامی، و... حرکت خود را آغاز نموده و بر پایه این اصول، احیای اسلام و ارزش‌های اسلامی، تشکیل حکومت اسلامی و گسترش عدالت اجتماعی را به‌عنوان اهداف خویش تعیین نموده اند. انقلاب اسلامی ایران تا دهه‌ی اول پس از پیروزی انقلاب سه فرایند اصلاح‌طلبی، انقلابی­گری و پیروزی انقلاب را پشت سر گذاشته و استقرار حکومت اسلامی، معرفی جهانی اندیشه سیاسی ولایت‌فقیه و... را به‌عنوان دستاورد ارایه داده است. حزب الدعوه نیز سه مرحله مبارزه با تفکرات الحادی، عدالت‌خواهی و حرکت به سمت انقلابی­گری را تجربه نموده است؛ و دستاوردهایی همچون احیای هویت سیاسی شیعیان در کشورهای عربی، مبارزه با تفکرات الحادی و... را داشته است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
اسپوزیتو، جان. ال، انقلاب ایران و بازتاب‌های جهانی آن، محسن مدیر شانه­چی، انتشارات باز، تهران، 1382ش.
باباپور گل‌افشانی، محمدمهدی، انقلاب اسلامی ایران(زمینه ها و فرایند شکل‌گیری)، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم، 1390ش.
بهرامی، قدرت الله، انقلاب اسلامی و انقلاب‌های جهان، زمزم هدایت، قم، 1388ش.
جمشیدی، محمدحسین، زندگانی سیاسی سید محمدباقر صدر، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، قم، 1389ش.
حاجی یوسفی، امیرمحمد و احمد سلطانی نژاد، سامان سیاسی در عراق جدید، وزارت امورخارجه، تهران، 1386ش.
خرمشاد، محمدباقر و احمد نادری، نقش حزب الدعوه الاسلامیه در گفتمان مقاومت جنبش اسلامی عراق، شیعه شناسی، ش 33، قم، 1390ش.
الخمینی، السید روح­الله، الحکومه الاسلامیه، [بی‌نا، بی‌جا و بی‌تا].
خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج 1، 2، 3، 4 و 21، چ 4، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1386ش.
دکمجیان، هرایر، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، حمید احمدی، کیهان، تهران، 1383ش.
روحانی، حسن، اندیشه‌های سیاسی اسلام؛ مبانی نظری، ج1، کمیل، تهران، 1389ش.
زنجانی، عباسعلی عمید، گزیده کتاب: انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، طوبی، تهران، 1376ش.
طنین، ظاهر، افغانستان در قرن بیستم، عرافان، تهران، 1384ش.
فولر، گراهام ای و رند رحیم فرانکه، شیعیان عرب مسلمانان فراموش‌شده، خدیجه تبریزی، شیعه شناسی، قم، 1384ش.
کامروا، مهران، خاورمیانه معاصر، محمدباقر قالیباف و سید موسی پورموسوی، قومس، تهران، 1391ش.
کدی، نیکی آر، ریشه‌های انقلاب ایران، عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1375ش.
مار، فب، تاریخ نوین عراق، محمد عباسپور، آستان قدس رضوی، مشهد، 1380ش.
محمدی، منوچهر، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، امیرکبیر، تهران، 1384ش.
نادری دوست، علی، شیعیان عراق، آشیانه مهر، قم، 1386ش.
نادری، احمد، بررسی گفتمان جنبش شیعی عراق: بررسی انسان‌شناختی، نشر نزدیک، تهران، 1386ش.