در مطالعه و بررسی پیدایی، رشد، زوال و افول تمدنها، آنچه بیش از همه مهم می‌نماید، یافتن پاسخ چرایی و چگونگی سقوط و افول تمدنهاست که بیشترین دغدغه‌ی صاحب‌نظران این حوزه را به خود اختصاص داده است. در این میان سرگذشت تمدن اسلامی حائز اهمیت خاصی است، چراکه روزگاری چهرهی درخشانی داشته اما وضعیت امروزهی آن، اندیشمندان بسیاری را واداشته است تا پاسخ هایی به چرایی رکود آن ارائه کنند. در این نوشتار ضمن اشاره به بخشی از این پاسخ ها، با تکیه بر دیدگاه آرنولد توینبی، بر این نکته تاکید شده است که با وجود دیدگاههای متفاوت و متعدد در این مورد، همه در یک معنا خلاصه میگردند؛ و آن عدم ارائه‌ی پاسخها و راهکارهای مناسب و کارآمد به چالشها و بحران های فراروی جامعهی اسلامی از سوی نخبگان یا اقلیت خلاق جامعه است.
)