دانش‌پژوه سطح چهار تاریخ معاصر جهان اسلام، جامعة المصطفی العالیمه. (از کشور آذربایجان).
چکیده
قفقاز منطقهی وسیعی است که سه کشور آذربایجان، ارمنستان و گرجستان امروز بخشی از آن است و از آغاز ورود اسلام به این منطقه در سدههای نخست هجری تا پیش از روی کارآمدن حکومت صفویه عالمان برجستهای از مذاهب مختلف فقهی شیعه و سنی در خود داشته است. همین دارندگی میتواند نشانگر حضور و نفوذ مذاهب فقهی شافعی، حنفی، مالکی و حنبلی و نیز تشیع اسماعیلی در این منطقه باشد. فرقههای کلامی معتزله و خوارج نیز در کنار مذاهب فقهی یادشده پیروانی در این منطقه داشتند و اضافه بر این‌ها تصوف بهویژه طریقت نقشبندیه و حروفیه از نفوذ چشمگیری در قفقاز برخوردار بودند و همین نفوذ زمینهساز حضور صفویه در این منطقه شد.
)